Duinroos - Rosa spinosissima L.
22-08-2018
Op deze pagina informatie over de Duinroos, de naamgever van de Duinroos Carl Linnaeus, de beschrijving in het boek THE GENUS ROSA 1911 van Ellen Willmott met aquarellen van Alfred Parsons.
De publicatie in 2011 van De wilde rozen (Rosa L.) van Nederland en een verwijzing naar de site van Bert Maes over inheemse bomen en planten, waaronder ook verschillende publicaties over wilde rozen.
De Duinroos heeft een bijzondere tegenstelling. Bij de bloei in mei en juni heeft de bloem vijf roomwitte of witte kroonbladen, ontstaan uit het half onderstandig vruchtbeginsel. Na bevruchting van de stampers worden in augustus de bottels gevormd in de kleur bruinachtig paars tot bijna zwart met circa 24 zaden of nootjes in deze schijnvrucht. Ook de bottelsteel is gedeeltelijk bijna zwart, soms verdikt. De onderkant van de bottel, vanaf de bottelsteel, heeft soms korte klieren of stekeltjes en die zijn soms ook aanwezig op de verdikte bottelsteel.
Aan de kleur van de bottels herken je een Duinroos uit ‘duizenden’.

Mijn waarneming in augustus 2018 betreft 3 soorten struiken in de rand van het Rosarium Vondelpark Amsterdam, één met kleine bottels zonder stekeltjes, struiken met iets grotere bottels mét stekeltjes en een struik met vrij grote bottels tot zelfs 23 mm in diameter en héél licht bestekelt, vooral op de bottelsteel. Dit soort kleine verschillen komt vaker voor bij planten, bij de Duinroos is dit echt wel een onderwerp geworden.
In het foto-overzicht de oude bottels van vorig jaar en de bloemknoppen op 21 april 2018, op de eerste dag in bloei op 4 mei 2018 en de bottels op 22 augustus 2018.

Een roos in de duinen
Een roos die van oudsher in de natuur voorkomt, met een logische Nederlandse naam dankzij het gebied waar deze groeide en groeit, in de duinen. Werd ook aangeplant in andere delen van het land en is zelfs ook een ‘tuinplant’ geworden. Heeft de eigenschap makkelijk te kruisen met andere soorten en gaat dan als natuurlijke- of ‘kunstmatige’ hybride het leven door. Als sierplant gekweekt en zonder achtergrondgegevens is een bloeiende Duinroos veelal niet eenvoudig te herkennen als hybride. De relatief kleine blauwig-groene deelblaadjes horen bij deze plant én de bloemen hebben het unieke kenmerk om als enige aan een steeltje te zitten, dus geen trosjes met bloemen. Er zijn meer dan 300 cultivars van deze roos. De heer S.G.A. (Simon) Doorenbos heeft verschillende kruisingen gemaakt en die groeien in het Arboretum Belmonte te Wageningen, zie de pagina Arboretum Belmonte.

De wilde vorm van de Duinroos komt in ons land nu uitsluitend in de duinen voor en is een lage plant
Veelvuldig aangeplant is Rosa spinosissima var. altaica. Deze kloon is afkomstig uit het Altai gebergte in Centraal-Azië. Deze struiken worden tot 2 meter hoog en hebben grotere bloemen, 6 tot 7 cm in diameter, die bij het uitbloeien geel worden. De bottels zijn bruin tot rood.

Aandachtspunt bij determinatie van de Duinroos is de groeiomstandigheid van de plant. Normaal in het duingebied als lage plant, kan deze zich op rijkere grond anders ontwikkelen en bijvoorbeeld hoger uitgroeien. Ook de bloemkleur kan plaatselijk anders zijn, bijvoorbeeld in de omgeving van Haarlem komen populaties voor met kroonbladen met roze kleur, zie de 3 foto’s van Bert Maes.
Zie noot 4 bij Bronnen.

Hans Homburg - 30 november 2022 - artikel wordt nog aangevuld.
Duinroos
Rosa spinosissima L.
29-04-2019 10:08 Rosarium Vondelpark
Duinroos
Rosa spinosissima L.
31-05-2021 16:43 Rosarium Vondelpark
Wetenschappelijke naam door Carl Linnaeus in 1753
29-11-2022
Met de keus van de wetenschappelijke naam Rosa spinosissima door Carl Linnaeus, beschreven in zijn boek Species plantarum deel I pagina 491 in mei 1753, heeft hij de roos zijn unieke naam gegeven met geslacht- en soortnaam.
Zes jaar later beschreef hij in zijn boek Systema natura deel II pagina 1062 in het jaar 1759, een andere soort Duinroos met de naam Rosa pimpinellifolia vanwege zijn waarneming dat er géén klieren of kleine stekels op de bottel- en bloemsteel van deze plant aanwezig waren. De bottels waren kennelijk nogal of mede soort bepalend. Dat er wél klieren of stekels op de bottels zaten bij zijn eerste waarnemingen was een vanzelfsprekend uitgangspunt want spinosissima betekent in het Latijn ‘sterk bestekeld’.

De wetenschappelijke naam heeft toch wat duinzand doen opwaaien
Door waarneming en onderzoek van anderen bleek de eigenschap van de bestekelde- en niet bestekelde bottelsteel en bottel soms op één plant voor te komen en er werd na verder onderzoek vastgesteld dat het toch om één soort gaat. Volgens de geldende naamgeving van planten, de nomenclatuurregels, heeft de oudste naam prioriteit dus de naam uit 1753: Rosa spinosissima. De soortnaam Rosa pimpinellifolia kan gehanteerd worden als synoniem. In de praktijk blijkt de geldende wetenschappelijke naam veelal niet bij voorkeur gehanteerd te worden. Opmerkelijk, dat er 265 jaar na het geven van de naam Rosa spinosissima in veel gevallen het synoniem wordt gebruikt in publicaties in flora’s en op het internet.

Hoe zien die publicaties uit 1753 en 1759 er uit?
Wanneer je doel is om alle levende planten te beschrijven en tegelijkertijd een goed systeem van families en soorten introduceert, dan kan je per soort géén uitgebreide beschrijving maken, het is de kunst van het weglaten van bijzaken.
De originele boeken zijn ‘digitaal’ in een wetenschappelijke bibliotheek in te zien.

De publicatie uit 1753 bestaat uit 2 delen en telt totaal 1.200 pagina en er zijn 7.700 planten beschreven, waaronder 12 roossoorten en in 1759 kwam daar één bij, de Rosa pimpinellifolia.

Bekijk de publicaties Species plantarum 1753 via https://www.biodiversitylibrary.org/page/358012#page/1/mode/1up
en de bladzijden 491 en 492 op de pagina's https://biodiversitylibrary.org/page/358510 met totaal 12 soorten rozen.

Bekijk de publicatie Systema naturae 1759 via https://biodiversitylibrary.org/page/586740 op pagina 1062 met de toevoeging van R. pimpinellifolia https://biodiversitylibrary.org/page/586981
De Duinroos in het boek THE GENUS ROSA 1911
1911
In 1911 is in het boek THE GENUS ROSA by Ellen Willmott, F.L.S. Drawings by Alfred Parsons, A.R.A - London, Part XIII SPINOSISSIMAE, pagina 249, de gedachte geopperd om de soort zonder klieren of stekeltjes de naam Rosa spinosissima var. pimpinellifolia te geven,
zie pagina 249 https://biodiversitylibrary.org/page/48243155. Het hele artikel over de Duinroos begint op pagina 247.
Een nette oplossing, maar het is er niet van gekomen.

Een bijzondere roos deze Duinroos
Hoewel eenvoudig van vorm, is de Duinroos een prachtige roos. Feitelijk gewoon een ‘wilde’ roos. Dat 'wilde' klinkt nogal barbaars, maar je kan de roos ook typeren als een 'puur-natuur' roos. De soort en cultivars worden gebruikt voor het veredelen met het resultaat 'gecultiveerde' rozen.

Bovenstaande afbeelding is te vinden in het boek THE GENUS ROSA op de pagina www.biodiversitylibrary.org/page/48243155#page/494/mode/1up
Er staan 119 aquarellen van wilde rozen en cultivars, geschilderd door Alfred Parsons, overzichtelijk weergegeven uit dit boek 1911.
Via flickr zijn deze te bekijken:
flickr.com/photos/biodivlibrary/albums/72157677257420663/page1
en via de link naar de bibliotheek (onder de afbeelding) kan je de beschrijving van de roos lezen in THE GENUS ROSA van Ellen Willmott.

Hans Homburg - 2 december 2022
Bronnen voor dit artikel
29-11-2022
  1. De wilde rozen (Rosa L.) van Nederland, Piet (P.A.) Bakker, Bert (N.C.M.) Maes & Hans (J.D.) Kruijer, Gorteria 35 – 11 mei 2011.
    Liefhebbers van cultuurhistorisch groen raad ik aan te kijken op de website van Ecologisch Adviesbureau Maes
    www.ecologischadviesbureaumaes.nl
    Vanaf de homepage - Klik op Inheemse bomen en struiken, dan onderop de pagina bij het onderwerp voor publicaties:
    info inheemse bomen en struiken, en kom in het overzicht van publicaties.
    In 2011 staat het boekje De wilde rozen (Rosa L.) van Nederland met download 5,8 Mb.
    Met dank aan de onderzoekers/schrijvers !
  2. Een uitstekende website inclusief wilde rozen:
    Wilde planten van Nederland met het adres: wilde-planten.nl
  3. Eigen waarnemingen over verschillende jaren in het Rosarium Vondelpark.
  4. Bezoek met determinatie wilde rozen aan het Vondelpark door Piet Bakker, Gon en Hans Homburg op 8-9-2018 en aanvullende tekst van Piet Bakker en Bert Maes. Met 3 foto’s van de Duinroos met roze bloemen, met dank aan Bert Maes.

Hans Homburg - 30 november 2022
Knoppen Duinroos
Rosa spinosissima L.
21-04-2018 09:51 Rosarium Vondelpark
Bottels Duinroos
Rosa spinosissima L.
21-04-2018 09:51 Rosarium Vondelpark
Bottel Duinroos
Rosa spinosissima L.
21-08-2018 15:06 Rosarium Vondelpark
Bottel Duinroos
Rosa spinosissima L.
21-08-2018 15:19 Rosarium Vondelpark
Bottels Duinroos
Rosa spinosissima L.
22-08-2018 10:40 Rosarium Vondelpark
Bottels Duinroos
Rosa spinosissima L.
23-04-2018 10:38 Rosarium Vondelpark
Bottels Duinroos
Rosa spinosissima L.
22-08-2018 11:28 Rosarium Vondelpark
Bottels Duinroos
Rosa spinosissima L.
24-08-2018 Rosarium Vondelpark
Bottels Duinroos
Rosa spinosissima L.
25-08-2018 Rosarium Vondelpark
Bottels Duinroos
Rosa spinosissima L.
29-08-2018 Rosarium Vondelpark
Duinroos
Rosa spinosissima L.
04-05-2018 11:55 Rosarium Vondelpark
Duinroos
Rosa spinosissima L.
04-05-2018 12:00 Rosarium Vondelpark
Duinroos
Rosa spinosissima L.
04-05-2018 13:36 Rosarium Vondelpark
Duinroos
Rosa spinosissima L.
09-05-2018 11:41 Rosarium Vondelpark
Duinroos
Rosa spinosissima L.
09-05-2018 13:50 Rosarium Vondelpark
Roze variëteit Duinroos
Rosa spinosissima L.
09-07-2015 omgeving Haarlem
Roze variëteit Duinroos
Rosa spinosissima L.
09-07-2015 omgeving Haarlem
Roze variëteit Duinroos
Rosa spinosissima L.
09-07-2015 omgeving Haarlem
De wilde rozen (Rosa L.) van Nederland
11-05-2011
In 2011 is een wetenschappelijke uitgave verschenen over de wilde rozen in Nederland, van de auteurs Piet (P.A.) Bakker, Bert (N.C.M.) Maes & Hans (J.D.) Kruijer, Gorteria 35 – 11 mei 2011.

Op 19-07-2019 is er voor de Dog-Rose / Hondsroos - Rosa canina een uitgebreid onderzoek gepubliceerd dat is uitgevoerd in Engeland en Nederland door Piet Bakker, Bert Maes, Roger Maskew en Clive Stace.
Beide publicaties (pdf) zijn in te zien op de site van Bert Maes op de pagina www.ecologischadviesbureaumaes.nl
De 2 aquarellen van de Egelantier - Rosa rubiginosa op de kaft zijn geschilderd door Anita Walsmit Sachs. Tijdens deelname aan een aquarel-workshop in 2017 in de Hortus Botanicus in Leiden bij Anita heb ik de werktekeningen en originelen kunnen bekijken, zie bijgaande 2 afbeeldingen.

Hans Homburg - 2 december 2022
Kaft van het boek THE GENUS ROSA uit 1910
1910
Titelblad van het boek THE GENUS ROSA
1911
Studietekeningen
Anita Walsmit Sachs van de Egelantier - Rosa rubiginosa voor titelblad De wilde rozen (Rosa L.) van Nederland
Foto 22-03-2017
Aquarel (deel) van Anita Walsmit Sachs. Bottels van de Egelantier - Rosa rubiginosa voor uitgave De wilde rozen (Rosa L.) van Nederland
Foto 22-03-2017

© 2013- · Hans Homburg · 5-01-2024 6:10   Site-overzicht | Privacyverklaring